بسم الله النّور
نظام رحامت بر بستر نظام زوجیت شکل می گیرد و محور رحامت در ساخت یک تمدن، زنان هستند. زوجیت حضرت علی علیه السلام و حضرت فاطمه سلام الله علیها، ازدواج بی نظیری است، زیرا این دو بزرگوار، تنها زوج معصوم عالمند. در چنین روزی اولین مولود این اصلاب الشامخه و ارحام المطهره متولد شد و حضرت علی و زهرا علیهما السلام به مقام پدری و مادری رسیدند. نسل طیب محصول رحم (حرث[1]) طیب و نطفه طیب است. و زمانی این طیب نسل حاصل می شود که زوجیت میان الطیبین و الطیبات[2] صورت گرفته باشد. حاصل چنین زوجیتی، «ذریه طیبه» بر محور «شجره طیبه ولایت» است.
محور و منشأ تشکیل جامعه کوچک (خانواده، عشیره و قبیله)، زن است و این از نشانههای عظمت زن و اثرگذاری اوست، زیرا در ذیل آیه مورد بحث، سخن از ارحام است: «واتَّقوا اللهَ الَّذی تَسائلونَ بِهِ والأرحام»[3]. هرچند در صدر آیه سهم اساسی به مرد داده شده است: «یا أیُّهَا النّاسُ اتَّقوا رَبَّکُمُ الَّذی خَلَقَکُم مِن نَفسٍ واحِدَةٍ»[4]؛ لیکن برای اینکه گمان نشود جامعه بزرگ را تنها مرد میسازد، بدون فاصله به آفرینش زن از همان حقیقت واحده تصریح و سپس به رحم که محور بسیاری از احکام فقهی خانواده است، اشاره میکند تا معلوم شود سهم بزرگی از بنیان‌گذاری جوامع به زن بازمیگردد که محور تشکیل خانواده و دیگر جوامع کوچک است.
توضیح آنکه قرآن کریم نخست جامعه کوچک را با محوریّت «رحامت زن»، نه «صلابت مرد» میسازد تا پس از ساخته شدن آن، جامعه بزرگ با کنار هم قرار گرفتن جوامع کوچک شکل گیرد؛ و همانگونه که از اجتماع آبهای آلوده، دریایی زلال پدید نخواهد آمد، از انبوه خانوادههای آلوده و ارحام ناسالم نیز هرگز مدینه فاضله شکل نمیگیرد.
آفرینش انسان هرچند از صلب و ترائب است: «یَخرُجُ مِن بَینِ الصُّلبِ والتَّرائِب»[5]، ولی آنچه بستگان را به هم پیوند داده و محرم میکند رحم زن است، نه صلب مرد، از اینرو به بستگان (فرزندان عمو، عمه، خاله و دایی) هرکسی «ارحام» میگویند، چون به یک رحم و زهدان مرتبطند.
قرآن کریم درباره جوامع کوچک میفرماید: «یا أیُّهَا النّاسُ إنّا خَلَقناکُم مِن ذَکَرٍ واُنثی وجَعَلناکُم شُعوباً وقَبائِلَ لِتَعارَفوا... »[6]؛ «وهُوَ الَّذی خَلَقَ مِنَ الماءِ بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وصِهراً وکانَ رَبُّکَ قَدیرا»[7]. در آیه نخست منشأ پیدایش جوامع کوچک (قبائل و شعوب) مرد و زن هستند؛ ولی آنچه آنها را به هم پیوند میدهد، رحامت (رحم زن) است نه صلابت (صُلْب مرد).
در آیه دوم نیز سبب را از نسب جدا کرده است، ولی آن دو را در برابر هم قرار نداده است، بلکه میفرماید خداوند از آب بشری آفرید و او را نسب و صهر (داماد) قرارداد، معلوم میشود پیوندهای سببی (دامادی از راه ازدواج) در اسلام به پیوندهای نسبی ملحق میشود، چنانکه از خطبه عقدی که پیامبر اکرمصلی الله علیه و آله و سلم در مراسم ازدواج حضرت علی و حضرت زهرا (علیهماالسلام) و نیز حضرت جواد (علیه‌السلام) در مراسم ازدواجشان خواندند[8]، استفاده میشود: إنّ الله جعل المصاهرة نسباً لاحقاً.[2][9] دامادی نسب لاحق است؛ یعنی همانند نسب «محرمیت» و «رحامت» را در پی دارد و بیگانهها با محوریت رحم، ارحام یکدیگر میگردند، هرچند همه احکام رحامت بر آن مترتب نیستند.
حاصل آنکه زن سهم تعیین‌کننده‌ای در پیوند ارحام و تشکیل جوامع کوچک دارد. ازاین‌رو، بر اساس آیات قرآن و گواهی تاریخ به نوادگان هر فردی، چه از طریق دختر و چه از طریق پسر، اولاد اطلاق شده و به همین دلیل به فرزندان حضرت زهرا (سلام‌الله علیها) اولاد و ذریه پیامبر اسلام گفته میشود.[10]
